حضانت چیست و چه کسانی حق حضانت دارند؟
حضانت به معنای نگهداری، تربیت و مراقبت از فرزند است. مطابق قانون مدنی ایران:
- تا ۷ سالگی حضانت با مادر است.
- بعد از ۷ سالگی، حضانت با پدر خواهد بود.
- پس از این سن، در صورت اختلاف، دادگاه با توجه به مصلحت کودک تصمیم می‌گیرد.
- در کنار حق حضانت، حق ملاقات برای پدر یا مادری که حضانت با او نیست نیز در نظر گرفته شده است.
روند قانونی طرح دعوای حضانت چگونه است؟
آشنایی با مراحل قانونی درخواست حضانت، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این پرونده‌هاست. حضانت موضوعی حساس است و کوچک‌ترین خطا در طی کردن مسیر قانونی می‌تواند روند پرونده را به ضرر والدین تغییر دهد. در ادامه، مراحل اصلی این فرآیند را مرور می‌کنیم:
۱. جمع‌آوری مدارک و مستندات
اولین گام برای شروع دعوای حضانت، گردآوری اسناد و شواهد معتبر است. این مدارک باید نشان دهد که والد توانایی لازم برای نگهداری و تأمین امنیت روحی و جسمی کودک را دارد. اسنادی مانند:
- گزارش‌های پزشکی و درمانی کودک
- کارنامه تحصیلی و مدارک آموزشی
- مدارک مربوط به محل سکونت (اجاره‌نامه یا سند مالکیت)
- مدارک شغلی و میزان درآمد
- گواهی سلامت روانی و جسمی والد
۲. تنظیم دادخواست حضانت
بعد از جمع‌آوری مدارک، باید دادخواست حضانت تنظیم شود. این دادخواست که معمولاً توسط وکیل حضانت نوشته می‌شود، شامل دلایل درخواست، مدارک حمایتی و استدلال‌های قانونی است. تنظیم حرفه‌ای دادخواست اهمیت بالایی دارد زیرا مبنای اصلی قضاوت دادگاه محسوب می‌شود.
۳. ثبت و ارائه دادخواست به دادگاه خانواده
دادخواست پس از تکمیل، به دادگاه خانواده تقدیم می‌شود. در این مرحله رعایت مهلت‌های قانونی، پرداخت هزینه‌های دادرسی و تکمیل ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ضروری است.
۴. برگزاری جلسات دادگاه
معمولاً قاضی برای بررسی موضوع، جلسه رسیدگی تشکیل می‌دهد. حضور والدین یا نماینده قانونی آن‌ها (وکیل) در جلسه ضروری است. در این جلسات:
- باید دفاعیات کامل ارائه شود
- شواهد و مدارک به صورت منظم بیان گردد
- پاسخ به سوالات قاضی با دقت داده شود
همکاری با وکیل حضانت در این مرحله می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در نتیجه پرونده داشته باشد.
امکان استفاده از وکیل رایگان در پرونده‌های حضانت
افرادی که توانایی مالی کافی برای انتخاب وکیل ندارند، می‌توانند از طریق معاضدت قضایی یا مراکز حمایتی، وکیل رایگان دریافت کنند.
نهادهایی که وکیل رایگان ارائه می‌دهند:
- کانون وکلای دادگستری (بخش معاضدت)
- مرکز خدمات حقوقی قوه قضاییه
- کلینیک‌های حقوقی دانشگاه‌ها
- مراکز مشاوره بهزیستی
- مؤسسات خیریه حقوقی معتبر
مدارک لازم برای دریافت وکیل رایگان:
- گواهی عدم تمکن مالی از شورای محل یا مرجع صالح
- کپی شناسنامه و کارت ملی
- مدارک شغلی یا فیش حقوقی (در صورت اشتغال)
- مدارک مربوط به تحت پوشش بودن نهادهای حمایتی (مثل کمیته امداد یا بهزیستی)
- استشهادیه محلی مبنی بر عدم توانایی مالی
- مستندات مربوط به پرونده حضانت
نقش وکیل حضانت در حق ملاقات
- وکیل خانواده می‌تواند با دادخواست الزام به ملاقات فرزند، حقوق والد محروم را استیفا کند.
- دادگاه معمولاً زمان مشخصی (مانند آخر هفته‌ها یا ایام تعطیل) برای ملاقات تعیین می‌کند.
شرایط سلب حضانت از پدر یا مادر
طبق قانون، اگر پدر یا مادر به سلامت جسمی و روحی کودک آسیب بزنند یا صلاحیت نگهداری از او را نداشته باشند، دادگاه می‌تواند حضانت را از آن‌ها سلب کند. نمونه موارد:
- اعتیاد زیان‌آور به مواد مخدر یا الکل
- فساد اخلاقی و فحشا
- ابتلا به بیماری‌های روانی غیرقابل درمان
- سوءرفتار و ضرب و جرح کودک
- ترک یا عدم رسیدگی به فرزند
در چنین شرایطی، کمک گرفتن از یک وکیل خانواده متخصص در حوزه حضانت بسیار مهم است.